Για τη διευρυμένη λειτουργία του σχολείου στο σοσιαλισμό

Για τη διευρυμένη λειτουργία του σχολείου στο σοσιαλισμό

Στο κείμενο του Τμήματος Παιδείας και Έρευνας της ΚΕ του ΚΚΕ για το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο σύγχρονης Γενικής Παιδείας σημειώνεται μεταξύ άλλων ότι:

«Το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο έχει διευρυμένη ημερήσια λειτουργία, η οποία διασφαλίζει την ολοκλήρωση της μορφωτικής, διαπαιδαγωγητικής εργασίας του (π.χ. μελέτη στο σχολείο, επίλυση ασκήσεων κ.ά.) ενώ εντός του δημιουργούνται δομές αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου».

Τις υποσχέσεις του τύπου η «τσάντα θα μένει στο σχολείο», «ο μαθητής θα ξαλαφρωθεί από το φόρτο εργασίας στο σπίτι» κ.ο.κ. είναι αλήθεια ότι τις έχουμε ακούσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας, όμως στην πράξη παραμένουν εξαγγελίες που ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Το λεγόμενο ολοήμερο σχολείο λειτουργεί εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια με διάφορες μορφές, έχοντας όμως απλώς και μόνο το χαρακτήρα φύλαξης των παιδιών, με εξαίρεση ίσως κάποιες χρονιές παλιότερα που σε κάποιες περιπτώσεις επαρκούσαν δάσκαλοι, ώστε να προετοιμάζουν τα παιδιά για τα μαθήματα της επόμενης μέρας, αλλά και πάλι μέχρι εκεί. Από πλευράς υποδομών ποτέ δεν πάρθηκαν μέτρα για την ουσιαστική ενίσχυση του θεσμού, ενώ συχνά οι γονείς καλούνταν να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να πληρώνουν τραπεζοκόμους. Όπως είναι επόμενο, μέσα από μια τέτοια λειτουργία του ολοήμερου, τα παιδιά γυρνούν εξουθενωμένα και βαριεστημένα στο σπίτι, αντιμετωπίζοντας τη διευρυμένη λειτουργία απλά ως... επιπλέον ώρες στο σχολείο. Στην πράξη, η διεύρυνση της λειτουργίας του σχολείου ήρθε απλά ως ένα προνοιακό μέτρο να διευκολύνει τους εργαζόμενους γονείς και ελάχιστα, συμπληρωματικά μόνο εξετάστηκε ο διαπαιδαγωγητικός της ρόλος.

Στην πρόταση του ΚΚΕ για το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο λέμε: «Το συνολικό πρόγραμμα του σχολείου, περιλαμβάνοντας: τη γνωστική - μελετητική, την αθλητική και πολιτιστική δραστηριότητα, την ανάπαυση, τη δωρεάν σίτιση των μαθητών, εναρμονίζεται με το εργασιακό ωράριο των γονιών.

Το εργατικό κράτος παίρνει όλα τα μέτρα ώστε η αναγκαία παραμονή να γίνεται σε σύγχρονους χώρους και υποδομές, για όλες τις δραστηριότητες, που βέβαια δεν μπορεί να είναι η αίθουσα διδασκαλίας για όλες τις λειτουργίες.

Το σχολείο ως κοινωνικός φορέας βελτιώνει και την ποιότητα ζωής των γονέων. Η λειτουργία του εντάσσεται στην αλλαγή του ρόλου της οικογένειας, στην ανάληψη ουσιαστικής ευθύνης από την κοινωνία για την ανατροφή των παιδιών. Σε αυτήν την κατεύθυνση, παίρνονται άμεσα όλα τα αναγκαία μέτρα για τη διαμόρφωση ανάλογων σχολικών μονάδων, σε μια άλλη λογική, με εργαστήρια, χώρους άθλησης, θεάτρου, μουσικής, αλλά και υποδομές σίτισης αλλά και -στο βαθμό που είναι αναγκαίο- στέγασης.

Θεωρούμε ότι η σχολική υποδομή, το μέγεθος του σχολείου, η αρχιτεκτονική του δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα. Αφορά τις συνθήκες μέσα στις οποίες γίνεται η μαθησιακή, διαπαιδαγωγητική διαδικασία. Αξιοποιώντας, καταργώντας ακατάλληλες και εκσυγχρονίζοντας υπάρχουσες σχολικές υποδομές, γίνεται κατ' αρχάς προσπάθεια ώστε να λύνεται το πρόβλημα της έλλειψης προαύλιων χώρων, χώρων άθλησης, πράσινου, κλπ. Η εργατική εξουσία σχεδιασμένα οικοδομεί νέα σχολεία τα οποία ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των παιδιών, προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες κάθε ηλικιακής βαθμίδας, διαθέτουν υποστηρικτικές δομές για τη λειτουργία του σχολείου για μαθητές και εργαζόμενους (π.χ. βιβλιοθήκη)».

Στη Μόσχα τη δεκαετία του '70, περιγράφοντας τη διευρυμένη λειτουργία του σχολείου του ένας διευθυντής σχολείου εξηγούσε χαρακτηριστικά: «Τα παιδιά των πρώτων τάξεων μένουν απ' τις 8 το πρωί μέχρι τις 6 ή 7 το απόγευμα. Εδώ μελετούν, παίζουν, κάνουν ασκήσεις σωματικής αγωγής, μαθαίνουν να τραγουδούν και να σχεδιάζουν. Επίσης, συνοδεύονται από τους δασκάλους σε περιπάτους κι εκδρομές. Τρώνε τρεις φορές τη μέρα και κάτι ακόμη σημαντικό, δεν τους μένει καμιά μελέτη για το σπίτι τους, γιατί την ολοκληρώνουν εδώ με τη βοήθεια των δασκάλων τους. Καθώς τα παιδιά περνάνε σε μεγαλύτερες τάξεις αυτό το σύστημα πλήρους ημέρας επεκτείνεται. Τα παιδιά προσχωρούν σε διάφορες ομάδες μελέτης και ενδιαφερόντων (χόμπι) ή εργάζονται σ' εργαστήρια, όπου παρακολουθούν διάφορα τεχνικά προγράμματα, ερασιτεχνικές τέχνες κι αθλητισμό (...) στις ημερήσιες τάξεις, οι ίδιες οι συνθήκες εργασίας, όπως το πρόγραμμα ανάμεσα στ' άλλα, προτρέπουν το μαθητή να επιδιώξει μετά τα μαθήματα απασχολήσεις που αντιστοιχούν στα ενδιαφέροντά του. Έτσι το σχολείο μπορεί ν' αναλάβει πλήρη ευθύνη για την ανατροφή παιδιών με μια ισορροπημένη και καλά αναπτυγμένη προσωπικότητα».

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η διευρυμένη λειτουργία δεν απαντά μόνο στην ανάγκη του γονιού «πού θα μείνει το παιδί μετά το σχολείο», αλλά απελευθερώνει πλήρως τους γονείς από μια σειρά άγχη, αφού τα μαγειρεία του σχολείου αναλαμβάνουν πλήρως τη σίτιση και τη σωστή διατροφή των παιδιών, δεν χρειάζεται να πληρώνουν όπως συμβαίνει σήμερα για μια σειρά εξωσχολικές δραστηριότητες ή να επιστρατεύουν παππούδες και γιαγιάδες για να συνοδεύουν τα παιδιά σε αυτές κ.ο.κ. Το σημαντικότερο, δε, είναι ότι από αυτήν την οργάνωση και λειτουργία του σχολείου απελευθερώνεται επίσης ελεύθερος χρόνος για τους γονείς, ώστε αυτοί πιο ενεργητικά να συμμετέχουν στα όργανα της εργατικής εξουσίας, στον έλεγχο και στη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Βέβαια, μια τέτοια λειτουργία του σχολείου έχει και ουσιαστικό διαπαιδαγωγητικό ρόλο. Στη Σοβιετική Ένωση θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικές για την ανατροφή των παιδιών και οι ώρες μετά το σχολείο. Έτσι εκείνες τις ώρες, στο πλαίσιο λειτουργίας του σχολείου, τα παιδιά συναντιούνται και περνούν δημιουργικές ώρες με τους φίλους τους, μαθαίνουν να οργανώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους, αναπτύσσουν τα ενδιαφέροντά τους και καλλιεργούν τα ταλέντα τους με βάση τα ερεθίσματα που παίρνουν από το σχολείο. Κι όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα οργανωμένο πλαίσιο, με πλήρη εξασφάλιση των απαραίτητων υποδομών και μέσων. Πρόκειται δε για μια διαδικασία αμφίπλευρη, αφού μέσα από αυτή και το ίδιο το σχολείο καταλαβαίνει καλύτερα τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των μαθητών και τους καθοδηγεί κατάλληλα. Παράλληλα, μέσα από αυτήν τη διαδικασία, το μεγαλύτερο συγχρωτισμό και την καλύτερη γνώση και κατανόηση των μαθητών από το σχολείο τους, δίνεται και ενισχύεται η δυνατότητα να αμβλύνονται ανισότητες μεταξύ των μαθητών που θα οφείλονται στις διαφορετικές αφετηρίες που έχουν από τις οικογένειές τους και που θα συνεχίζουν να υπάρχουν για ένα μεγάλο διάστημα στην αρχή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Και βέβαια, μια τέτοια λειτουργία του σχολείου ανταποκρίνεται και συνδέεται άμεσα και με τον κοινωνικό του ρόλο. Στην πρόταση του ΚΚΕ για το σχολείο, εκτιμάμε ότι: «Ζωντανεύει και ουσιαστικοποιείται επίσης η εκπαιδευτική διαδικασία, όταν το κάθε σχολείο στηρίζεται στη συνεργασία με τους νέους θεσμούς του εργατικού κράτους (επιστημόνων, καλλιτεχνών, πολιτιστικής δημιουργίας, της νεολαίας, κ.λπ.) που θα συμβάλλουν στη σχολική εργασία, με την πείρα τους, τις γνώσεις τους και το κύρος τους. Το ίδιο το σχολείο θα αποτελέσει πόλο δημιουργίας για όλη την κοινότητα».

Αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη», Τετάρτη 6 Απρίλη 2016